Lamba, dünyanın her yerinde aydınlatma amaçlı kullanılan elektrikli bir ışık kaynağıdır. En yaygın kullanılan lamba türü, akkor lambalardır. Bu lambalar, basit bir tasarıma sahip, çok eski lambalardır. Akkor lambanın mucidi Thomas Edison’dur ancak onun icadından önce çalışan ve prototip tasarlayan birçok bilim insanı vardı. Onlardan biri de İngiliz fizikçi, Joseph Wilson Swan’dir.
Günümüzde evler kullanıcılar tarafından, akıllı evlere dönüştürülmektedir. Bu yüzden akkor lambalar, Nanoleaf Essentials A19 E27 Akıllı Ampul gibi akıllı ampuller ile karşılaştırıldığında özellik bakımından geride kalıyor gibi gözükse de, düşük maliyetli olması nedeniyle hala birçok alanda kullanılan ışık kaynaklarındandır.
Bu lambalar, bir filaman boyunca elektrik akımı aktığında yanacak ve daha sonra büyük enerji kullanımıyla eşleşen yüksek parlaklık üreteceklerdir. Bu ampuller özellikle görev aydınlatması içindir ve yaklaşık 800 saatlik bir ömre sahiptirler. Bu nedenle, bu ampuller birçok uygulamada sıklıkla bir dimmer ile birlikte kullanılır. Basit bir tasarıma sahip bu lambalar, fabrika, spor salonu, parklar vb. alanlarında aydınlatılmasından kullanılır.
Akkor ampul olarak da bilinen akkor lamba, akkor fenomeni aracılığıyla çalışan bir elektrik ışık kaynağıdır. Bu, ışık emisyonunun, filament ısıtmasından kaynaklanabileceği anlamına gelir. Bu lambaların, farklı voltaj ve watt değerlerine sahip farklı boyutlarda mevcuttur. Bu ampullerin voltaj aralığı 1.5V ile 300V arasında değişmektedir. Akkor lamba sembolü aşağıda gösterilmiştir.
Akkor Lamba Yapısı
Akkor lambanın yapısı; Cam ampul, Soy gaz, Tungsten filament, Kontak telleri, destek telleri, Cam montaj veya destek, Taban temas teli, vida dişleri, yalıtım ve elektrikli ayak kontağı gibi farklı parçalardan oluşur.
- Cam Ampul: Akkor lamba, tungsten filament içeren bir cam muhafazaya sahiptir.
- Soy Gaz: Ampulü doldurmak için argon/azot soy gazlar, filamanın buharlaşmasını azaltmak için kullanılır. Böylece filamentin çok hızlı düşmesini engelleyerek lambanın ömrünü uzatır.
- Tungsten Filament: Lambadaki filament, lambanın içerisinde gördüğünüz yanan teldir. Bu filamenti yapmak için kullanılan malzeme Tungsten metaldir. Çünkü bunun erime noktası çok yüksektir, ayrıca ısıya dayanıklıdır.
- Kontak telleri: Ampulün iki bağlantılı tabanına, filamana doğru elektriksel bağlantılar sağlayan tellere, kontak telleri denir.
- Destek telleri: Destek telleri, lambanın filamanına destek vermek için gövdeye bağlanan küçük tellerdir.
- Cam Montaj veya Destek: Akkor ampuller, elektrik kontaklarının hava veya gaz sızıntısı olmadan zarf boyunca çalışmasına izin veren, tabana bağlı bir cam yuva içerir.
- Vida dişi: Lambaların çoğu bir sokete vidalanır. Ev tipi ampullerde Edison vidası adı verilen orta vidalı bir taban kullanılır. Çapı, her inç için yedi diş dâhil olmak üzere 1¹⁄16 inçtir.
- Yalıtım: Lambanın tabanı orijinal olarak pirinçten yapılmış ve porselen ile korunmuştur. Günümüzde lambanın dış kısmında alüminyum, iç tabanını korumak için cam kullanılmaktadır, böylece daha güçlü bir taban oluşturulabilmektedir.
- Elektrikli Ayak Kontağı: Bir lambanın veya ampulün tabanında, elektriği korumak için bir malzeme ile kaplanmış elektrikli ayak kontakları olarak bilinir. Bu iki kontak, bir elektrik kaynağına bağlanmaya yardımcı olacaktır.
Akkor Lamba Nasıl Çalışır?
Akkor lamba, akkor prensibi ile çalışır, bu da ışığın ısı yoluyla üretilebileceği anlamına gelir. Bu tip lambalarda akım, ince bir metal filaman boyunca sağlanır. Filament ısıtıldığında, ışık üretmek için parlar.
Genel olarak, bu lambalarda, yüksek erime noktaları nedeniyle bir tungsten filaman kullanır. Bu ampuldeki filaman 4500 derece F sıcaklığa ulaşabilir. Bir cam muhafaza, havadaki oksijenin filamana ulaşmasını önler, aksi takdirde filaman aşırı ısınır ve saniyeler içinde oksitlenir. Akkor lamba, ışık üretmede oldukça iyi çalışır. Bu nedenle akkor lambaların kullanım alanları oldukça fazladır.
Akkor Lamba Çeşitleri
Akkor lambalar, gazlı lambalar ve halojen lambalar olmak üzere iki tipte mevcuttur.
- Gazlı Lambalar
Bu lambalar, inert bir gaz ortamında çalışan akkor bir filamandan ışık üretmek için kullanılır. İnert gazın eklenmesi, lambanın ömrünü uzatan filamentin buharlaşmasını bastıracaktır.
Bu lambalar, vakum lambalarına kıyasla benzer bir filaman sıcaklığına ulaşmak için daha fazla güç kullanır. Filamentin etrafındaki gaz, buharlaşma bastırılırken soğur ve solmuş tungstenin ampulün duvarına doğru yer değiştirmesini azaltır. Bu lambaların maksimum çalışma sıcaklığı, tehlikeli uygulamalarda kullanılacak her bir i/p gücü vat için daha fazla çıkış ışığı üretecektir.
- Halojen Lamba
En yeni akkor lambalar, normal akkor lambalara göre çeşitli avantajlar sağlayan halojen lambalardır. Bu lambaların ömrü ve verimliliği, ampul içindeki filament ve siyah tortunun yavaş yavaş solması nedeniyle azalır.
Doldurma gazına az miktarda halojen buharı ekleyerek, buharlaşan tungsten buharının bir kimyasal reaksiyon yoluyla filamana ters olan kısmını geri yükler. Bu lambaların avantajları uzun ömürlü olması, renk sunumunun daha iyi olması, lambaların minyatür boyutlarının küçültülmesidir.
Bu lambalar 5 kW’a kadar farklı boyutlarda üretilmektedir. Geniş bahçelerde, otoparklarda, binaların dış aydınlatmasında, oyun alanlarında, çeşmelerde, hava alanı pistlerinde vb. kullanılır. Bu lambalar fabrikalarda, genel salonlarda, spor salonları vb. alanları aydınlatmak için kullanılır.
Akkor Lambaların Avantajları
Akkor lambaların avantajları şunlardır:
- Bu lambalar pahalı değildir.
- Daha sıcak renkler üretir.
- Işık çıkışı yüksektir.
- İmalat maliyeti daha azdır.
- Reostatlarla kolayca karartılır.
- Hemen açılır.
- Kış mevsiminde, bu ışıklar oda sıcaklığını arttırmada çok yardımcı olur.
Akkor Lambaların Dezavantajları
Akkor lambaların dezavantajları şunlardır:
- Enerji verimli değildir.
- Lamba ömrü diğer ampullere göre düşüktür.
- Çok hassastır, bu yüzden çok dikkatli bir şekilde ele alınması gerekir.
- Geniş alanlar için uygun değildir.
- Her watt için yaklaşık 5-20 lümenden, daha az lümen üretir.
Akkor Lambaların Kullanım Alanları
Akkor lamba kullanımlar alanları şunlardır:
- Akkor lambaların kullanım alanları genelde; masa aydınlatması, koridor aydınlatması, vurgu aydınlatması, avizeler ve dolaplardır.
- Akkor lambaların kullanım alanları, genelde, ticari alan aydınlatması ve ev aydınlatmasıdır.
